Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923 tarihinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde ilan edilerek 101 yaşına basıyor. Cumhuriyet Bayramı, her yıl coşkuyla kutlanırken, bu tarihi günün anlamı ve önemi bir kez daha hatırlatılıyor. Peki, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’na giden süreçte neler yaşandı? İşte, Cumhuriyet’in ilanına giden önemli adımlar ve olaylar.
Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e Geçiş
Osmanlı İmparatorluğu, 1876 yılına kadar mutlak monarşi ile yönetilmiştir. 1876-1878 ve 1908-1918 yılları arasında meşruti monarşi dönemi yaşanmıştır. I. Dünya Savaşı’ndaki yenilgi, Anadolu’nun işgaliyle sonuçlanmış ve bu süreçte halk, Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Millî Mücadele’ye katılmıştır. 1922 yılının Ekim ayında, millî güçlerin kazandığı zaferle birlikte, Türkiye’nin yeni bir döneme girmesi kaçınılmaz hale gelmiştir.
Büyük Millet Meclisi ve Egemenlik
23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) açıldı. Bu meclis, halkın temsilcilerinden oluşuyordu ve 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nu kabul ederek egemenliğin Türk ulusuna ait olduğunu ilan etti. 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırıldı ve ülke, meclis hükümeti tarafından yönetilmeye başlandı.
Cumhuriyet Kavramının Doğuşu
Cumhuriyet kelimesi, ilk kez 20 Temmuz 1919’da Mustafa Kemal Paşa tarafından Erzurum’da telaffuz edildi. 27 Ekim 1923’te, İcra Vekilleri Heyeti’nin istifasıyla birlikte, Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü yeni bir yasa değişikliği tasarısı hazırladılar. Bu tasarı, 29 Ekim 1923’te TBMM’ye sunuldu.
Cumhuriyet’in İlanı
Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 tarihinde TBMM’de uzun süren tartışmaların ardından ilan edildi. Meclis açıldıktan sonra, şartlar uygun hale geldiğinde Cumhuriyet’in ilanı kamuoyuna duyuruldu. Ankara’da, “Yaşasın Cumhuriyet!” sesleri eşliğinde 101 pare top atılarak bu tarihi an kutlandı. Cumhuriyet’in ilanı, yalnızca bir yönetim biçimi değil, aynı zamanda Türk milletinin bağımsızlık ve hürriyet iradesinin bir göstergesiydi.
Cumhuriyet Bayramı’nın Kutlanması
Cumhuriyet’in ilan edildiği gün, resmi olarak bayram ilan edilmemişti; kutlamalar halk tarafından spontane olarak düzenlendi. 26 Ekim 1924 tarihinde çıkarılan 986 numaralı kararname ile Cumhuriyet’in ilanının 101 pare top atılarak kutlanmasına karar verildi. 1924 yılındaki kutlamalar, gelecekteki Cumhuriyet Bayramı kutlamalarının başlangıcını oluşturdu.
29 Ekim’in Bayram Olması
2 Şubat 1925’te, Hariciye Vekaleti tarafından düzenlenen bir yasa teklifinde 29 Ekim’in bayram olarak kutlanması önerildi. Meclis Anayasa Komisyonu tarafından incelenen bu teklif, 19 Nisan’da TBMM tarafından kabul edildi. Böylece, “Cumhuriyetin İlanına Müsadif 29 Teşrinievvel Gününün Milli Bayram Addi Hakkında Kanun” ile 29 Ekim, Cumhuriyet Bayramı olarak resmi bir kutlama günü haline geldi.
Bugün, Türkiye Cumhuriyeti’nin 101. yaşını kutlarken, geçmişte yaşanan bu önemli olayları hatırlamak, Cumhuriyet’in değerlerini yeniden anlamak için büyük bir fırsattır. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, sadece bir kutlama değil, aynı zamanda Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin ve egemenliğinin simgesidir. Cumhuriyetimizin geleceği için, geçmişteki bu büyük adımların önemini asla unutmamalıyız.
